DNM-Online Boeken en beschouwingen

Boeken en inspiratie

Column

In zijn prachtige boek Leven & werken in het ritme van de seizoenen schrijft Jaap Voigt dat het onverstandig is om tussen Kerst en Nieuwjaar allerlei dingen te plannen. Volgens het natuurlijke ritme, volgens welke we overigens steeds minder ons leven inrichten, is het in december tijd om af te ronden en je terug te trekken. Tijd voor rust. Is dat je gelukt? In januari begint de winterslaap waarin energie wordt opgebouwd zodat het leven als vanzelf kan terugkeren: ‘Het is de periode waarin iets uit niets geboren kan worden.’

Goede zorg voor je inspiratie(ruimte) vind ik een belangrijke kwaliteit van leiders. Inspiratie staat letterlijk voor dat wat ingeblazen of ingeademd is. Inspiratie staat, om Biesta te citeren, ook voor ‘spiritus’ – geest – waarmee ‘inspiratie dus met begeesteren en bezielen en animeren te maken heeft’ (Biesta. 2023).  Inspiratie komt van buiten en laat zich niet afdwingen. Belangrijk is dat je je ervoor opent om deze te ontvangen. Voigt geeft ons voor de maand januari de mooie vraag mee: ‘Wat is voor jou een juiste manier om ruimte te maken voor iets nieuws?’

In deze geïndividualiseerde tijd waarin de nadruk ligt op prestatie en resultaat, en er altijd werk te doen lijkt, merk ik dat het veel van me vraagt om mezelf tijd te gunnen voor die inspiratie. Ik tref mezelf vaak aan in een productiemodus. Al snel voel ik me schuldig naar de collega’s die zo druk bezig zijn, of zijn er zaken die echt niet kunnen wachten, of zijn er vragen van studenten die nu antwoord behoeven anders kunnen ze niet verder. Kortom, er is altijd wel iets dat je wegleidt uit je inspiratieruimte. Ga jij nog weleens tijdens werktijd gewoon een wandeling maken in stilte? Of volg je weleens een opleiding, niet om vaardiger te worden in wat je doet, maar om stil te staan bij waar je staat en heen wilt? Gun jij jezelf nog weleens lummeltijd? Als je geen tijd neemt als leider voor deze vorm van reflectie en inspiratie verlies je zicht op wat er nodig is, waar je staat en waar je heen wilt.  

Alleen als we ruimte maken openen we weer naar de wereld om ons heen, ervaren we verbinding met de ander en met ons eigen hart. Dan is er letterlijk meer ruimte om vanuit verschillende perspectieven te kijken naar je vraagstukken. Dan mag de inspiratie weer binnen komen. En last but not least, dan geven de dingen die we doen ons veel meer voldoening.

Oefening
Als leider je inspiratieruimte creëren en tijd maken voor het andere is eigenlijk wat training is voor een sportmens: het in conditie houden van je lijf en geest. Joep Dohmen wijdt in zijn boek Iemand Zijn een heel hoofdstuk aan het belang van oefening. Zo schrijft hij: ‘De mens heeft behoorlijk wat fysieke, mentale en morele oefening nodig om zich te midden van anderen te kunnen handhaven en om vreedzaam of zelfs liefdevol te kunnen samenleven’ (Dohmen. 2022). Nog te vaak kom ik leiders tegen die denken dat het leren en trainen stopt als je het weet. Dat iets wat je al kent geen nieuwe inzichten over je eigen werkelijkheid meer kan opleveren en training alleen zinvol is als het nieuwe stof betreft. Voor mij sluit dit aan bij de opmerking van Dohmen dat mensen zichzelf zijn gaan overschatten en hun natuurlijke beperkingen zijn gaan miskennen. Oefening hebben we nodig, niet omdat we tekortschieten en beter moeten worden, maar omdat oefening nodig is om te herinneren en te openen. Oefening houdt ons in een goede leiderschapsconditie.

Mijn oefening
Deze DNM Online staat in het teken van boeken. Boeken blazen inspiratie in. Ze zijn een vorm van communicatie: de auteur spreekt tot je via het schrift. Zij nodigt je uit om te vertragen en binnen te treden in haar denkwereld. Dat lukt alleen als je je daarvoor openstelt, als je die inspiratie laat doorklinken in jezelf. Voor leiders biedt lezen een ingang om hun inspiratie te voeden en in conditie te blijven.

Voor mij is lezen van literatuur en vakliteratuur belangrijk om mijn hart wakker te maken en houden, en om door het jaar heen te blijven reflecteren op mijn handelen. Bijna elke dag begin ik met lezen van een of meer teksten onder het genot van een kopje koffie. Ik lees dan teksten die mij kunnen raken. Boeken die in zekere zin meer met mijn lijf en hart dan met mijn hoofd communiceren. Vaak zijn dit teksten die mij eraan herinneren hoe het leven en de natuur al is. Het boek van Jaap Voigt is daar een goed voorbeeld van. Dat boek helpt mij uit mijn doe-modes te komen door af te stemmen op dat wat er volgens het ritme van de natuur aan de orde is. Ik raak nooit uitgelezen in het boek van Voigt. Het gaat helemaal niet om de vraag of ik de theorie al ken, maar het brengt me even in een andere werkelijkheid en ontregelt daarmee.

Naast het boek van Voigt heb ik 3 leestips van boeken die je in het hart kunnen raken:

• Pema Chodron, Als je wereld instort. Adviezen voor moeilijke tijden.
• Edith Eger, De Keuze. Leven in vrijheid.
• Yongey Mingyr, In Love with the World. A Monk's Journey Through the Bardos of Living and Dying.

Anders kijken
Naast boeken die het hart raken, lees ik ook graag boeken die me prikkelen doordat ze een ander perspectief of een verdieping aanreiken. Dat kunnen boeken zijn over sociale thema’s, groepsprocessen, persoonlijke ontwikkeling of filosofie. Ik word altijd heel gretig van dit soort boeken, maar ook nu is het de kunst om ze niet te lezen vanuit een idee dat ik er een beter mens door moet worden of er direct resultaat mee moet behalen, maar me open te stellen voor dat andere perspectief.

Drie boeken die mij de afgelopen jaren op een ander been hebben gezet:

• Michael Sandel, De tirannie van verdienste. Over de toekomst van de democratie.
• Hartmut Rosa, Leven in tijden van versnelling. Een pleidooi voor resonantie.
• David Bohm, Over dialoog. Helder denken en communiceren.

Voor mij is lezen een van de manieren waarop ik zorgdraag voor mijn inspiratieruimte. Hoe doe jij dit? Wat inspireert jou? Hoe open jij je inspiratieruimte voor iets nieuws? Welke ingangen helpen jou om dagelijks te oefenen in je rol als leider? En waarmee kun jij jezelf ontregelen en vertragen?

Ik wens je veel inspiratie in en leesplezier in 2024.

Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
b.schipmolder@nso-cna.nl

Literatuur
Biesta, G. (2023). De school als vrijplaats. Verus.
Dohmen, J. (2022). Iemand zijn. Filosofie van de persoonlijke vorming. Ambo|Anthos.   
Voigt, J. (2008). Leven en werken in het ritme van de seizoenen. Op basis van de I Tjing. Ef & Ef Media