DNM-Online Boeken en beschouwingen

Een andere kijk op scholen

Leestip

Geen revolutie maar een evolutie
In het derde deel van Een andere kijk op... zoomen Van Kordelaar, De Boer en Althuizen uit. In tegenstelling tot hun eerste en tweede boek, over hoogbegaafden respectievelijk onderpresteerders, gaat Een andere kijk op scholen over alle leerlingen. Het boek heeft als doel een bijdrage te leveren aan de vormgeving van een nieuw, niet-knellend onderwijssysteem door opnieuw te kijken naar het instituut school. Om deze opdracht behapbaar te maken delen de auteurs de school op in de bouwstenen van het huidige Nederlandse onderwijsbestel: curriculum, leerlingen, leraren, pedagogiek, didactiek, toetsen, locatie en geld. 

Deze bouwstenen vormen de hoofdstukken van het boek. Elk hoofdstuk volgt grofweg dezelfde structuur: aan het begin staan good practices, door auteurs omgedoopt tot wielen, en deze worden gevolgd door een selectie van relevante literatuur. Elk hoofdstuk wordt afgerond met een aantal reflectievragen voor de lezer. Zo sluit bijvoorbeeld het hoofdstuk Curriculum af met vragen als: “Wat vind jij relevante en actuele kennis die voor alle kinderen in onze maatschappij noodzakelijk is?” en “Hoe staat volgens jou het universele recht op onderwijs in verhouding tot de Nederlandse leerplicht?” Het hoofdstuk Leerlingen rondt af met onder andere de volgende vragen: “Wat heeft voor jou de prioriteit: de leerling of het curriculum?” en “Gedraag je je daar dan ook naar?” 

In alle hoofdstukken is de tekst aangevuld met een ruime dosis citaten van docenten, leerlingen, schrijvers, dichters, songwriters en wetenschappers uit verschillende richtingen om de lezer te inspireren. Zo lezen we in het hoofdstuk Curriculum een citaat van Peter Gray: “ Follow your passions. That’s what almost every graduation speaker says to the new graduates. It is almost cruel. If all you’ve been doing is school and schoollike stuff, how do you have any idea what your passions might be or how to follow them?” In het hoofdstuk Leerlingen is Ingrid Verkuil geciteerd: “Doordat de kinderen zich teveel moeten aanpassen aan opgelegde normen van ons reguliere onderwijs en daaraan gerelateerde opvoedingssysteem, worden kinderen al generaties lang uit verbinding met zichzelf gehaald.” 

Het boek opent met een stevig citaat van filosoof Jan Bransen: “Het huidige onderwijssysteem is echt failliet”. In zijn boek Gevormd of vervormd? beschrijft Bransen hoe het ‘leren’ en ‘leven’ door het huidige onderwijs uit elkaar wordt getrokken. Hij pleit ervoor om jongeren veel eerder mee te laten draaien in de maatschappij, bijvoorbeeld in de vorm van stages. Van Kordelaar en haar collega's kiezen, ondanks dit openingscitaat, voor een andere benadering. Zij roepen op om vanuit de bestaande structuur van scholen meer ruimte en vertrouwen aan leerlingen te geven en reiken daar tal van mogelijkheden voor aan zoals: leerlingen meer eigenaarschap geven, minder summatief te toetsen en meer formatief te evalueren, complexe opdrachten geven, meer naar buiten gaan, meer kijken naar de groei van een leerling in plaats van resultaten te vergelijken met die van andere leerlingen. 

Een andere kijk op scholen heeft echter geen aandacht voor zaken als strikte eisen voor bekostiging, registratie van lesuren, de bepalende rol die CSE-resultaten en doorstroomcijfers voor de inspectie hebben; zaken die ook passen bij de bestaande structuur van de school. Hoe stuurt de schoolleiding op het een zonder het ander te laten? Hoe voorkomt de docent in een spanningsveld te belanden door enerzijds te voldoen aan de eisen van het CSE en anderzijds ruimte te geven aan de eigen belangstelling en de eigen groei van een leerling? Op deze vragen geeft het boek geen antwoord. Zijn deze antwoorden te verwachten bij een redenering vanuit de bestaande structuur, de bouwstenen van het huidige Nederlandse onderwijsbestel? Kan er vanuit deze bestaande structuur opnieuw naar het instituut school gekeken worden zoals het boek belooft en met een stelligheid die het openingscitaat doet vermoeden? Voor wie al langer kritisch is over de huidige staat van het onderwijs, biedt het boek waarschijnlijk weinig nieuwe inzichten. 

Een andere kijk op scholen is veel meer geschikt voor wie op zoek zijn naar inspiratie voor het onderwijs in de dagelijkse lespraktijk. Aan hen biedt het een praktische leidraad tot het vormen van een visie op hedendaags leren in tal van alternatieve praktijkvoorbeelden. De opzet van het boek zal veel onderwijsprofessionals aanspreken en uitdagen kleine aanpassingen te maken in de praktijk van alledag. Vooral voor de onderwijsprofessionals die al overtuigd zijn van de noodzaak van een andere inrichting binnen het huidige onderwijssysteem, is dit boek een kolfje naar hun hand. Het aantal suggesties dat wordt gedaan en het aantal voorbeelden dat wordt genoemd is zeer breed, divers en al in een afgeronde vorm gegoten. In dit boek wordt opengelaten wat goed en niet goed is, waardoor ieder een eigen passend menu kan samenstellen. En dat is handig want daarmee is het boek geschikt voor het maken van kleine tot grotere stappen zoals de professional in kwestie past binnen eigen ontwikkeling en de ontwikkeling en verwachtingen van de school en bij de school betrokkenen.

De auteurs van Een andere kijk op scholen lijken te zijn uitgegaan van een ideale situatie, waarin ouders optimaal betrokken kunnen zijn, leerlingen school als hoofdactiviteit kunnen hebben en docenten hun roeping voluit kunnen volgen. Dit is niet altijd de realiteit waarin de school zich bevindt, denk bijvoorbeeld aan scholen midden in grootstedelijke problematiek, of scholen die te kampen hebben met lerarentekort. De auteurs verwijzen bovendien regelmatig naar eerder werk over hoogbegaafde leerlingen, wat de indruk wekt dat dit vooral de doelgroep is voor wie de aanpassingen in het bestaande systeem gelden. Dit alles neemt echter niet weg dat Een andere kijk op scholen al met al een goed leesbaar werk is, waar onderwijsprofessionals uit kunnen meenemen wat toepasbaar is in de actuele eigen situatie. Naast handvatten voor de alledaagse lespraktijk nodigt het boek uit tot kritisch nadenken over de inrichting van het huidige reguliere onderwijs, triggert het conversaties en heroverwegingen. En zo kan het boek, zoals bedoeld, door te kijken naar het instituut school een bijdrage leveren aan de vormgeving van een nieuw, niet-knellend onderwijssysteem. Niet op revolutionaire wijze en met grote ideeën, maar geleidelijk door in eigen onderwijspraktijk passende stappen te zetten.

Kordelaar, N., Althuizen, M. & de Boer, E. (2020). Een andere kijk op scholen. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Simon Stolte 
Docent en decaan op Christelijk lyceum Zandvliet
STL@chrlyceumzandvliet.nl

Anouk Bowier 
Teamleider op Christelijk lyceum Zandvliet
BWR@chrlyceumzandvliet.nl

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: