DNM-Online Boeken en beschouwingen

Learning by the book

Opinie

Een verrassend bijeffect van de Coronacrisis is de grote stijging van het aantal boekbestellingen. En van het aantal leespromotoren die, de Decamerone indachtig, thuisisolement aanprijzen als dé ideale tijd om te lezen. Is het de tijd voor het herwaarderen van oude gewoontes, dan ook van het lezen van boeken. Nu heb ik een gezond wantrouwen tegen iedereen die beweert dat ‘we’ steeds minder lezen. Uit de oplages en verkoopcijfers van zelfhulpboeken kun je dat in ieder geval niet afleiden. Maar even populair als de boeken zelf, is het dédain waarmee erop wordt neergekeken. En op de lezers die geloven dat ze binnen een week hun angsten kwijt kunnen zijn, of in zeven stappen hun stimulerend leiderschap kunnen ontwikkelen. Behalve op de irreële verhouding tussen het beoogde resultaat en de gevraagde inspanningen, is er kritiek op het feit dat de auteurs - en hun lezers - de mogelijkheid tot veranderen overschatten. Ook als we er langer over mogen doen, een heel jaar of 77 stappen, op de weg naar vervolmaking komen we onze beperkingen tegen. Beperkingen die er misschien niet zouden zijn als we vooraf onze ouders hadden kunnen kiezen of ons lichaam, onze ervaringen, cultuur, gedachten en sociale en intellectuele vermogens. 

Inmiddels is het genre van de zelfhulpboeken een stuk breder geworden. Naast boeken op het terrein van ‘persoonlijke groei’ kun je uit een boekje leren beleggen, succesvol ouder orden, auto’s repareren, antiekvervalsingen herkennen, tuinonderhoud en onderzoek doen. Boeken over deze onderwerpen oogsten minder dédain. Niet omdat het geen zelfhulpboeken zijn, in mijn ogen zijn ze dat wel, maar omdat ze gaan over het verwerven van vaardigheden. Ze zijn voor iedereen geschreven; niet alleen voor zielige types. Mits niet de grootste kluns, kan iedereen zijn vaardigheden ontwikkelen. Als je maar eenmaal weet hoe het moet. Zoals je koken uit een kookboek kunt leren. Gewoon de instructies opvolgen. En dat kan iedereen.

In het Engels heeft de term ‘Learning by the book’, twee betekenissen. Naast het verwerven van kennis uit een boek, heeft hij ook de minder complimenteuze betekenis van boekenwijsheid. Waarbij boekenwijsheid het af moet leggen tegen kennis die door persoonlijke ervaringen is verworven.

Met de trend van het populariseren van onderzoek en het ontwikkelen van een onderzoekende houding is er in het onderwijs grote vraag naar boeken die docenten en studenten leren hoe ze onderzoek moeten doen, en wat daarbij komt kijken. Een markt voor ervaren onderzoekers die in een soort theezakjesbenadering de essenties daarvan inzichtelijk en toegankelijk maken. Daar kun  je moeilijk tegen zijn. En die boeken geven ongetwijfeld steun.

Voor deze boeken geldt evenwel hetzelfde bezwaar als tegen alle andere typen zelfhulpboeken. Je kunt het doen van onderzoek niet leren uit een boek. Evenmin als je schilderen, romans schrijven, modelboten bouwen, het verrichten van medische ingrepen of lesgeven uit een boek kunt leren.

Het verwerven van vaardigheden vraagt meer dan het (her)lezen van een boek. Vaardigheden moeten worden geoefend en getraind. Natuurlijk is het daarvoor nodig dat je weet wat je moet doen, maar vaak is een vaardigheid niet goed of fout. Je kunt een onderzoeksvraagstelling beroerd formuleren, werkbaar of uitstekend. Dat vraagt talent, maar nog veel meer oefenen en leren van fouten. Meters maken. En vooral een collegiale omgeving om te blijven leren en jezelf verbeteren. Dit is eigenlijk mijn grootste bezwaar tegen zelfhulpboeken. Ze suggereren dat je jezelf in je eentje kunt verbeteren, alsof de stap naar de nabijgelegen zone van ontwikkeling een soloactie is. Vooral in het onderwijs zou men beter moeten weten...

Anneke Westerhuis
redacteur DNM
anneke.westerhuis@ecbo.nl

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: