DNM-Online Boeken en beschouwingen

Leestips

Verwarrende tijden

Het zijn verwarrende tijden. Te veel orde en regels. Te weinig creativiteit en te veel angst voor het nieuwe. Te veel markwerking en onbetwistbare groei. Te weinig duurzaamheid. Te veel overleven in een overdaad aan informatie. Te weinig rust om naar helderheid op zoek te gaan. Voilà, de contouren van ons huidige tijdsgewricht, volgens een aantal auteurs. Daar zou toch wat aan te doen moeten zijn, dachten zij. Met drie nogal uiteenlopende boeken als resultaat.

Het meest kritisch op de samenleving zijn Tjip de Jong en Joseph Kessels. Hun Denken in organisaties is te lezen als een fundamentele verwerping van de prominente rol die de economie speelt in onze samenleving. Waar die ons eerder voorspoed heeft gebracht, “maakt die nu mensen ongelukkig, eenzaam en passief”. De wereld kunnen we niet veranderen, zullen De Jong en Kessels gedacht hebben, maar als organisaties anders gaan denken komen we ook een eind. In hun “pleidooi voor een nieuwe verlichting” grijpen ze terug op het gedachtegoed van de denkers uit de 17e en 18e eeuw, waarin afgerekend werd met de beklemmende invloeden van adel en kerk. Het ‘zelf durven denken’ bracht vooruitgang op vele terreinen, maar ook de geboorte van de economische mens. Kunnen we met het goede dat de Verlichting bracht de schaduwkant van de Verlichting zoals we die nu ervaren lijf gaan? Deze vraag staat centraal in het boek. Met “zeven lichtbakens” geven De Jong en Kessels aanknopingspunten, of zoals ze het noemen “routekaarten”, voor organisaties die afscheid willen nemen van de dogmatiek van het economische denken. Organisaties waarin vakmanschap, ethiek en energie centraal staan. Ze laten zien dat het nieuwe denken zowel voor radicale vernieuwing als voor stapsgewijze verandering interessant is. Na lezing zou je kunnen denken dat het allemaal “onnozel optimistisch” is, of “te soft” of dat “Nederland het economisch toch heel goed doet”. Kritiek zou er ook kunnen zijn op het ontbreken van een concreet stappenplan. In hun slothoofdstuk gaan de auteurs op deze kritiekpunten in. En ook dan is de boodschap: blijf vooral zelf denken!

Tjip de Jong & Joseph Kessels (2018). Denken in organisaties. Pleidooi voor een nieuwe verlichting. Culemborg: Van Duuren Management.

Godfried IJsseling pakt de uitdaging te leven in onze “complexe en onbegrijpelijke wereld” anders aan. “We kunnen er maar weinig aan veranderen”, dus moeten we houvast gaan zoeken in onszelf. Raak bekend met je binnenwereld en ga op zoek naar zeggenschap daarover, zo luidt zijn motto. De wereld kun je dan niet veranderen, maar je hebt er zo wel meer invloed op. De zelfbewuste leider helpt de lezer de nogal omvangrijke vraag ‘Wie ben ik eigenlijk?’ af te pellen, zodat je bewust de stap naar ‘Wie wil ik zijn?’ of ‘Wat wil ik betekenen?’ kunt maken.

Op een fijn geschreven en overzichtelijke manier neemt IJsseling je mee naar hoe je naar de werkelijkheid kijkt, wat die kijk over je overtuigingen en waarden zegt en hoe dat allemaal je in je functioneren in de weg kan zitten. Zo vereenzelvigen we ons soms met een overtuiging als ik ben niet goed genoeg, maar in plaats ermee samen te vallen en jezelf daarmee te verlammen, kun je ook op onderzoek gaan om uit de vicieuze cirkel te ontsnappen. Met veel inhoudelijke kennis van zaken biedt IJsseling de lezer handvatten voor dat onderzoek: over het beteugelen van je ego, het afbreken van ter bescherming opgetrokken muren, het doorbreken van patronen die niet meer functioneel zijn. En daarbij gaat niet alleen om denken, maar is het zaak ook je gevoelsleven serieus te nemen.

De zelfbewuste leider is in weerwil van de titel niet alleen een boek voor leiders, ondanks “een centrale stelling van dit boek dat leidinggeven aan anderen vereist dat je kunt leidinggeven aan jezelf”. Dat laatste doe je immers ook vanuit vaste patronen en belemmerende overtuigingen. Ik denk dat IJsselings boek vooral gaat over hoe je als mens - in Aristotelische zin - gelukkiger kan worden: door wat je in je hebt tot bloei te brengen. Dat is soms hard werken, maar het levert je veel moois op: meer verbinding met jezelf, anderen en de wereld.

Godfried IJsseling (2019). De zelfbewuste leider. Naar het hart van persoonlijk leiderschap. Schiedam: Scriptum

Voor veel mensen, zo stelt Ros in Warorde, zijn “vastgeklonken zijn aan rigide systemen en een rotsvast geloof hebben in de functie van totale (denkbeeldige) ordening” manieren om zich overeind te houden in de wanorde van het dagelijkse leven. Jammer, want daarmee zetten ze zich vast en onthouden zichzelf ontwikkelingskansen. Wat zij zich zouden moeten leren toestaan is een beetje chaos toelaten in de orde waarbinnen ze zich zo thuisvoelen. Georganiseerde chaos, die Ros warorde noemt. Over waarom dat wenselijk is en hoe je dat doet gaat zijn boek.

Centraal in het boek daarin staan twee cirkels: de comfort-crisis-paradox die ons via een tijdelijke opflakkering van creativiteit in tijden van crisis van de ene comfort-situatie naar de andere brengt. Met nieuwe schijnzekerheden en nieuwe tunnelvisies. De cirkel die Ros propageert is de warordecirkel, waarin we continu in ontwikkeling zijn en ons daar ook van bewust zijn. Met speelregels die we met elkaar definiëren en met (het onderling) vertrouwen om eens wat nieuws uit te proberen. Warorde is vlot geschreven en prettig te lezen. Ros is flink de literatuur in gedoken en biedt de lezer concrete tips om zelf die warordecirkel in de gaan en de ‘vastgeklonken’ medewerkers te verleiden van cirkel te veranderen. Maar of dat genoeg is? Waar in de beide andere boeken juist veel werk gemaakt wordt van het verhelderen van de ‘logica’ van de situatie die de auteurs ongewenst vinden, gaat Ros aan de (vermeende) aantrekkelijkheid van orde snel voorbij.
Het kan soms allemaal ook te vlot zijn.

Peter Ros (2019). Warorde. Ontketen creativiteit en innovatie. Amsterdam: Business Contact.

En tenslotte, heel wat anders. Ben van de Hilst is onlangs gepromoveerd op het thema Teamgericht organiseren in het onderwijs. Over het belang van een goed vormgegeven, team- en leerlinggecentreerde arbeidsorganisatie in het onderwijs schreef hij eerder Blauwdruk voor de emergente school - De noodzaak voor horizontale sturing in onderwijsorganisaties. We schreven erover in DNM. Zijn proefschrift is online te lezen en te downloaden 

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: