DNM-Online Boeken en beschouwingen

Leren fietsen

Column

Wil je een goede indruk krijgen van de toenemende diversiteit en complexiteit in onze samenleving? Kijk dan naar het fietspad.

Zo fietste ik een prachtige route over het Dwingelerveld in Drenthe. De schoonheid van de natuur is daar overweldigend. Tijd om ervan te genieten had ik echter niet. Al mijn aandacht ging naar het fietsen. Op de hei is een bescheiden tweerichtingsfietspad. Daarover fietsen mensen met verschillende snelheden op zeer diverse fietsen. Soms komt er een step voorbij, en ook de e-chopper is tegenwoordig populair. De snellere halen graag de langzame fietsers in en hebben weinig geduld om te wachten tot tegenliggers gepasseerd zijn. Daarbij is het veel lastiger geworden om snelheden van tegemoetkomende of kruisende fietsers in te schatten door de grote variëteit in type fietsen. Ook houden mensen soms erg vast aan gezellig naast elkaar fietsen, wat ook fijn ís, maar niet als de ruimte daartoe ontbreekt.

Wat ik vooral ervaar: een ieder eist zijn eigen plekje en route op. Zo werd ik opgeschrikt door een geïrriteerde racefietser die ineens voor me stond, toen ik opzij keek naar het natuurschoon. ‘Kijk eens uit je doppen’ kreeg ik toegebeten, en weg was hij weer. De irritatie is groot, terwijl de bereidheid om rekening met elkaar te houden minder wordt.

Wildgroei en individualisering
Deze wildgroei en individualisering op het fietspad voltrok zich vrij snel. De eens zo mooie infrastructuur is niet meer toegerust op deze tijd. De eisen die we stellen aan elkaars fietskwaliteit neemt toe. Tekortkomingen accepteren we niet.

Dat maakt dat ik tijdens het fietsen voortdurend aan het opletten ben, extra goed moet sturen en meer stress ervaar. In die complexiteit realiseer ik me hoe afhankelijk ik ben van medefietsers om het er heelhuids vanaf te brengen. Het is prettig als mensen laten weten dat ze eraan komen, of vooruitdenken als ze me tegemoet fietsen. Het helpt als we elkaar even laten passeren, op elkaar wachten, elkaar bedanken en groeten.

Complexiteit. In de hele samenleving neemt die toe. Maar samen eruit komen? Verantwoordelijkheid nemen? Dat lijken we juist steeds minder te doen. Of het nu je buren betreft, je stads- of dorpsgenoten of je collega’s, in veel gevallen hoor ik de roep richting de overheid of een leidinggevende: los al die lastige verschillen voor mij op! Het goede gesprek dat nodig is om tot elkaar te komen is naar de achtergrond verdreven, zijn we verleerd.

Bovenmenselijke prestaties verwacht
We leggen ons onvermogen te makkelijk neer bij anderen die de leiding hebben en verwachten van hen een bovenmenselijke prestatie. Er klinkt een eisende roep richting de overheid om alle problemen in de zorg, in het onderwijs en bij de vluchtelingenopvang op te lossen, zonder enige reflectie op het eigen aandeel of de onmogelijkheden in de situatie.

Natuurlijk, en vaak ook terecht, is er kritiek op die overheid of een leidinggevende. Maar veel reacties zijn te gemakkelijk en komend van de beste stuurlui aan de wal. Wij hebben een cultuur ontwikkeld waarin we als burgers consument zijn geworden. En onze overheid en leiders zien als de leverancier van oplossingen. Iedereen moet bediend worden en al onze (bijzondere) wensen gehonoreerd.

De eenzame eeuw
In het prachtige boek ‘De eenzame eeuw’ van Noreena Herz schrijft zij: ‘Of het nu gaat om discussiëren, beraadslagen of inderdaad leren het respectvol oneens te zijn met je huisgenoten, buren of partner, dat zijn allemaal belangrijke vaardigheden die we moeten oefenen als we een van de basisprincipes van inclusieve democratie willen leren: dat we soms offers moeten brengen voor het algemeen belang.’

Als we steeds minder met elkaar in gesprek zijn en de individualisering doorzet, ontleren we deze vaardigheden. Vaardigheden die nodig zijn om samen verder te komen. Want, zo stelt Herz elders in haar boek: ‘Dagelijkse persoonlijke interacties met mensen die anders zijn dan wij, maken het gemakkelijk om te zien wat we gemeen hebben, in plaats van wat ons onderscheidt. Als we willen dat deze eenzame eeuw minder eenzaam wordt, hebben we meer contact nodig, niet minder.’

Sociaal leiderschap
Dagelijks spreek ik schoolleiders die vertellen over de grote spanningen op hun scholen op dit moment. Deze spanningen ontstaan doordat scholieren niet meer gewend zijn aan het sociale contact. De 1e- en 2e-jaars in het VO hebben de normen in de school niet meegekregen van hun voorgangers. Hun motivatie om te leren is afgenomen, versterkt door de grote druk die ze ervaren om vermeende achterstanden in te halen. Hetzelfde geldt voor het uitgaansleven: ook daarvoor hebben jongeren niet geleerd hoe ze zich hebben te gedragen. Waardoor ze te veel drinken en/of zich misdragen.

Daarom roep ik leiders op om meer aandacht te besteden aan hun verantwoordelijkheid om het sociale proces tussen mensen te versterken en het niet allemaal voor ze op te lossen (ook al vragen ze daar wel om). Sociaal leiderschap noem ik dat. Zet mensen weer met elkaar in gesprek. Laat hen samen nadenken over oplossingen, over normen, over hoe ze willen samenleven. Dan spreek je mensen aan op hun kracht en verantwoordelijkheid. Dan oefenen mensen, zoals Noreena Herz het stelt, met democratie: ‘Dat lijkt een overdreven bewering, maar door deze kleinere interacties leren we wel de vaardigheden die we nodig hebben om deel uit te maken van iets groters.’

We zullen samen moeten leren fietsen op een fietspad dat niet 1, 2, 3 is omgetoverd in een zesbaansfietssnelweg (als we dat al zouden willen…).

Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
b.schipmolder@nso-cna.nl

Bron:
Noreena Herz . 2020. De eenzame eeuw. Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt. Spectrum.

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: