.jpg)
DNM-Online Boeken en beschouwingen
DNM-Online
Over medezeggenschap
Beschouwing
Emmeken van der Heijden, rector
De minister stuurde begin mei een brief aan alle medezeggenschapsraden van middelbare scholen. De aanleiding was dat niet op elke school de medezeggenschapsraad heeft ingestemd met de plannen in het kader van het Nationaal Programma Onderwijs. Ga met de schoolleiding in gesprek, nodig de achterban uit, organiseer koffiemomenten met ouders, leerlingen en personeel, is zijn devies. Ik zal zeker niet ontkennen dat afstemming met de medezeggenschapsraad belangrijk is. Toch gaat er achter dit devies een klassieke opvatting schuil over de wijze waarop medezeggenschap in een school functioneert. Komt de medezeggenschapsraad immers pas bij het finale besluit in gesprek met de schoolleiding? En spreekt de medezeggenschapsraad namens de diverse geledingen in de school of juist zonder last of ruggespraak?
Semler, een Braziliaanse ondernemer, deed dit heel anders. Hij schafte de medezeggenschapsraden af en organiseerde medezeggenschap en inspraak in alle geledingen van de organisatie op alle niveaus. Al vallen er vraagtekens te zetten bij de uiteindelijke positie van Semler zelf, het idee is interessant. Het bevat immers componenten die we in de ontwikkeling van diverse schoolorganisaties steeds meer tegenkomen. Zoals het gesprek voeren over relevante thema’s in alle geledingen en niet alleen in het gesprek tussen directie en medezeggenschap. En met inspraak ook verantwoordelijkheid een bredere plek geven in de organisatie.
Eenzelfde visie zien we de laatste tijd terrein winnen in onderwijsland: teamgericht organiseren. De school wordt georganiseerd rond groepen leerlingen. De teams die deze groepen leerlingen gedurende het schooljaar begeleiden, krijgen daarmee vaak meer bevoegdheden, zoals beslissingsrecht over financiën, onderwijsaanbod en rooster. Een zeer interessante ontwikkeling omdat met bevoegdheden immers ook verantwoordelijkheid en samenwerking toenemen en daarmee dus ook onderwijskwaliteit. De vraag is echter hoe in teamgerichte organisaties medezeggenschap is geregeld. We weten immers allemaal dat besluitvorming in een groep, hoe open en constructief de dialoog ook gevoerd wordt, altijd het gevaar kent van een tunnelvisie.
Terug naar de minister. Zijn oproep suggereert een klassieke ‘op-de-barricade’-vorm van medezeggenschap. De laatste jaren hebben we in onderwijsland gezien dat dat niet goed werkt. Immers, het leidt eerder tot een tweedeling in een organisatie dan tot een professionele dialoog. Bovendien is de positie van de achterban onduidelijk. Formeel gezien werkt de medezeggenschapsraad in scholen zonder last of ruggespraak. Dat betekent dat elk lid in de medezeggenschapsraad op persoonlijke titel in de raad zit. Van hem of haar wordt verwacht mee te praten uit het collectieve belang en specifieke perspectieven in die dialoog in te brengen, zoals het perspectief van de leerling, de ouder of het personeel. Wanneer de medezeggenschapsraad koffiemomenten zou gaan organiseren met de achterban, krijgt de medezeggenschapsraad veel meer de functie van een vakbond. En dat is nou net niet wat we willen. Buiten het feit dat die er al zijn, is de aandacht dan teveel gericht op één perspectief of belang. En bovendien, hoe zou je de mening van een verdeelde achterban vertalen naar een eenduidig advies of instemming anders dan door stemming. De school is geen politiek orgaan.
En als we het nu eens anders aanvliegen: met de invoering van teamgericht organiseren, zorgen we tegelijkertijd ook voor een vorm van inspraak en medezeggenschap lager in de organisatie. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden kunnen immers niet zonder verantwoording. Een dergelijke vorm van inspraak zou kunnen worden georganiseerd per team of per thema. De uiteindelijke besluitvorming krijgt daarmee nuance en is niet beperkt tot zes vergaderingen tussen directie en medezeggenschap per jaar. Het enige waar we dan op moeten inzetten, is op het leren voeren van een goede dialoog in de hele school. En dat ook op dat vlak binnen school al veel gaande is, zoals de invoering van Deep Democracy, moge geen verrassing zijn.
Emmeken van der Heijden
Rector van het Van Maerlantlyceum Eindhoven
e.vanderheijden@vanmaerlantlyceum.nl
Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem
