DNM-Online Boeken en beschouwingen

Over subsidies en de zon

Beschouwing

In het Zuiden van Noorwegen ligt een klein plaatsje, Rjukan geheten. Het oogt knus en dorps. Een dorp zoals zovele, zou je denken. Tenzij je in de winter het plaatsje bezoekt. Dan merk je pas wat er ontbreekt: de zon. Omgeven door hoge bergwanden kan de zon de stad niet bereiken. Een gemeenschap zonder licht.

Rjukan is ontworpen aan de tekentafel. Het doel: huisvesting voor de arbeiders van de plaatselijke waterkrachtcentrale. Betrokken architecten dachten aan alles wat een dorp nodig heeft, zoals huisjes, straten, een marktplein en bouwden er vervolgens een geheel van. Tenminste, dat dachten ze. Want pas toen het klaar was, zagen ze wat er ontbrak. Het licht, de kern van leven. Pas een eeuw na de stichting plaatste de overheid zonnespiegels in de bergen, zodat ook in de winter de zon op het marktplein schijnt. Een schijnoplossing.

De parallel met het onderwijsbeleid van nu springt in het oog. Ook het onderwijs wordt tegenwoordig aan de tekentafel ontworpen. Neem het aantal subsidies waar we in de sector mee te maken hebben. Middelen voor het Nationaal Programma Onderwijs, verbetering basisvaardigheden, meer handen in de klas, gelijke kansen, Sterk Techniek Onderwijs, betere doorstroom, praktijkgericht programma’s, lichte en zware ondersteuning etc. Allemaal losse onderdelen en allemaal even relevant. Maar vormen al die subsidies tezamen wel het onderwijs dat we beogen? Missen we ook hier niet, het licht, de kern van leren, de mens?

En de parallel gaat nog meer op: net als de spiegels in de bergen bij Rjukan, plaatsen we bij al die subsidies een schijnoplossing, namelijk de menukaarten. Uit een door de overheid aangeleverde set didactische oplossingen mag je als onderwijsprofessional kiezen wat bij jouw school en bij jouw leerling het beste past. Keuzes als éen-op-één-instructie, kleine klassen of cultuureducatie. Het onderwijs samengepakt in een invulformat, onderbouwd met wetenschappelijke artikelen.

Worden we hier nou warm van? Is dit de zon die de leerlingen laat leren? Ik denk het niet. Daar komt nog bij dat deze subsidies tijdsinvestering vergen ten koste van de onderwijsontwikkeltijd. De diverse geldstromen vereisen immers coördinatie, sturing en verantwoordingsmethodiek. De school als projectorganisatie.

Het grootste risico met deze aanpak is dat we de integrale ontwikkeling van leerlingen uit het oog verliezen. We creëren, als het aan de overheid ligt, scholen waarin de leerling als opgeknipt mens wordt gezien. Een beetje burgerschap, wat technieklessen, waar nodig extra ondersteuning, een extra herkansing hier en daar, een verlengde schooldag voor het sociaal-emotioneel welbevinden en vooral lezen en rekenen. En de medewerkers? Die zijn voortdurend bezig al die losse onderdelen op een zinvolle wijze aan elkaar te knopen, af en toe tegen beter weten in.

Wat nu als we het anders zouden doen? Als we nu eens door alle subsidies een streep halen en de lumpsum verhogen. Als we nu eens breed het gesprek gaan voeren over leerlingen, over leren,  ontwikkeling en groei, over mens- en wereldbeelden in de huidige tijd. Als we nu eens kijken naar onze leerlingen en wat zij nu echt nodig hebben. Als we nu eens vragen stellen in plaats van formats invullen.

Geen onderwijs in de schaduw, geen spiegels in de bergen, geen tekentafels. Een werkelijk verlichte onderwijssector. Hoe hartverwarmend zou dat voelen?

Emmeken van der Heijden
Rector van OMO-Scholengroep Helmond
E.vanderHeijden@omosghelmond.nl