DNM-Online Boeken en beschouwingen

Volgens het boekje

Leestip

Kwalificaties als ‘hoog entertainmentgehalte’, ‘sprookje’, ‘betoverende reisgids’ associeer je niet met een managementboek. Leidinggevenden zoals teamleiders zijn bepaald niet in een positie om zich in sprookjes te verliezen. De werkelijkheid zet je wel weer op de grond. Alzo echter niet in dit boek, een managementboek in romanvorm waarin we een zekere Damara volgen die te midden van haar teamgenoten door directielid Marjon is geparachuteerd als de volgende teamleider. De reacties van haar collega’s zijn voorspelbaar: oudere, ervaren leden van haar mbo-opleidingsteam (mannen!) reageren sceptisch en beginnen direct aan haar stoelpoten te zagen (’ik hoop dat je wat langer blijft dan je voorganger’) en vrouwelijke collega’s voelen zich verraden (‘hebben wij hier niks over te zeggen?’).

Het vervolg leest als een poppenkastvoorstelling van Jan Klaassen en Katrijn, waarin het jonge publiek schreeuwt ‘kijk uit achter je!!’ als Jan wordt bedreigd door een boef met een levensgroot mes. De lezers zien de valkuilen levensgroot opdoemen, maar onze heldin loopt er steeds weer in: in je eentje het team opgelegde bezuinigingen invullen, de psychische druk van de directie over je heen laten gaan, het de (mbo-)teamleden, onbewust van hun manipulaties, naar de zin willen maken. Gelukkig is daar die oud-collega die inmiddels naar Japan is verhuisd, die ziet dat ze dreigt vast te lopen. Deze oud-collega, Sara, stuurt haar een sociale robot die naar de naam Hey Panda luistert. Hey Panda beschikt over het zelflerend vermogen om goede gesprekken te voeren. Maar eerst moet het dieptepunt komen dat onze heldin overwerkt en oververmoeid instort, uitgeput door de sociale druk vanuit de directie (‘als je voor mensen wilt zorgen, had je maatschappelijk werker moeten worden’), dreigend ontslag en tot het uiterste geprikkeld door zure collega’s. Wat ook niet helpt is een rijke disfunctionele familie, die haar niet begrijpt en waarvan ze weinig steun krijgt.

En toch geeft ze niet op en wil ze nog een kans krijgen omdat ze weet dat ze het kan. En directeur Marjon gaat twijfelen. Waarom? Omdat Damara emotioneel wordt? Omdat ze duizelig wordt en vermoeid oogt? Omdat ze haar grenzen aangeeft en het gesprek afkapt? Hoe dan ook, Damara stort in, valt flauw en wordt ziek naar huis gebracht. Dat is het keerpunt. Vanaf dat moment wordt alles anders.

Nu ze gedwongen thuis zit ontpopt Hey Panda zich tot haar reddende engel, dat wil zeggen dat de gesprekken met hem (?) over echte panda’s Damara tot verhelderende inzichten brengen. Panda’s zijn populair vanwege hun menselijke eigenschappen die niet erg vleiend zijn: onhandig, moeilijke eters, lui, seksloos en sloom. Het dier is de ultieme underdog van het dierenrijk, aldus Hey Panda. Het brengt Damara tot ultieme inzichten in de sleutels tot leiderschap. Naast schaamteloos underdog willen zijn om mensen in beweging te brengen: blijven spelen als persoon en als team, je onbeholpenheid en zwakheden laten zien, verandering accepteren als constante factor en handelen vanuit rust en niet vanuit emotie. De vijf levenslessen van de panda.

Het blijkt te werken. Door te erkennen dat ze moest zoeken hoe haar teamleiderschap in te vullen, de spanningen te benoemen die dat opleverde en haar oplossing om nog harder te werken, draait het team om als een blad aan de boom. Ze herkennen de panda in Damara: ‘kennelijk heeft dat bij collega’s toch een bepaald gevoel opgeroepen’. Verzuurde collega’s worden zorgzaam, een jaloerse collega bekent haar zwakheden en een kwelgeest biecht op dat hij zo geprikkeld is vanwege privé-problemen: ‘het was niet persoonlijk bedoeld’. Vanaf dat moment loopt het op rolletjes. Dankzij de levenslessen van de panda die Damara in praktijk brengt, en daar ook een ontspannen en veel gezonder leven aan overhoudt. En ze leefden nog lang en gelukkig.

Bordkarton
Een sprookje? Groothuizens boek is een managementboek in romanvorm, lezen we op de omslag, maar als we het aan literaire standaarden moeten beoordelen zijn we snel klaar. Los van de soms houterige zinnen en moeizame formuleringen, zijn de gebeurtenissen en de karakters van de personen niet meer dan bordkartonnen decorstukken langs de weg naar het lichtend inzicht van de hoofpersoon. Ik moest bij Hey Panda denken aan Auke Hulst’s troostbaby Scotty in zijn roman De Mitsukoshi Troostbaby Company (2022). Deze robotdochter is een denkende, voelende, zelfbewuste machine, verpakt als zevenjarig meisje. Scotty moet voor de hoofpersoon het verlies goedmaken van een kind dat hij nooit heeft gehad, maar Scotty realiseert zich dat ze nooit een mens zal worden en een ander lichaam krijgen zoals de kinderen in haar klas. Ze zal nooit ouder worden en nooit voor de hoofdpersoon zijn dode kind kunnen vervangen. En dat wordt haar einde. De personen in dit managementboek in romanvorm daarentegen denken niet: ze doen wat ze moeten doen om de boodschap van het boek over te brengen. Natuurlijk kan het einde dan niet anders zijn dan dat de hoofpersoon door schade en schande - en met hulp - leert hoe ze een betere teamleider kan worden. En daarvoor wordt beloond.

Daarmee is niet gezegd dat de vijf levenslessen van de panda, als ultieme underdog onzin zijn. Teamleiders die hun imperfecties durven te erkennen, kwetsbaarheden tonen, vanuit rust handelen en niet vanuit emotie, flexibel kunnen omgaan met nieuwe situaties en ruimte geven aan experimenteren en fouten maken, zullen ongetwijfeld met meer plezier werken dan teamleiders die alles persoonlijk maken en zich overal verantwoordelijk voor voelen. En als een romanvorm nodig is om dat over te brengen, dan moet dat maar. Het enige dat je als teamleider niet in de hand hebt, is dat in de werkelijkheid teamleden ook volgens het boekje zullen reageren.

Raime Groothuizen (2021). Hoe word ik een on(der)wijs goede Teamleider? Lessen van ‘s werelds ultieme underdog. Uitgeverij AnderZ

Anneke Westerhuis
Senior onderzoeker bij het ECBO en redacteur van DNM.
anneke.westerhuis@ecbo.nl