DNM-Online Boeken en beschouwingen

Vooruitblik naar DNM 5.1 met als thema governance

Intern toezicht in het onderwijs: herstel van de maatschappelijke verankering of een extra “kleilaag”

Het stichten en besturen van scholen in ons land is lange tijd vooral een zaak van particulier initiatief geweest. Vanuit levens- of wereldbeschouwelijke motieven riepen maatschappelijk geëngageerde burgers verenigingen en stichtingen in het leven die scholen gingen oprichten en inrichten. Mede mogelijk gemaakt door de grondwettelijke vrijheid van onderwijs en de financiële gelijkheid tussen dit bijzonder onderwijs enerzijds en het openbaar onderwijs dat rechtstreeks door de gemeentelijke of landelijk overheid werd bestuurd. Bijzondere scholen waren op die manier ingebed in een eigen gemeenschap, die bij de school betrokken was.

De schoolbesturen van de bijzondere scholen werden bemand door vrijwilligers. Ongetwijfeld met veel hart voor de zaak, maar naarmate het maatschappelijke moderniseringsproces zich voltrok en het besturen van scholen complexer werd, in toenemende mate met te weinig kennis van zaken. Dus maakten professionele bestuurders hun entree in het onderwijs. Ondertussen was de oorspronkelijke verbinding van scholen met een naar levensbeschouwing gegroepeerde achterban door ontzuiling en secularisering steeds minder sterk geworden. Van wie was nu nog de school? Van de overheid? Van het bestuur?

Het voorgaande is natuurlijk een veel te grofmazige schets van dit aspect van de onderwijsgeschiedenis, maar het geeft wel aan hoe het onderwijsbestel zich op dit punt – van wie zijn de scholen? – heeft getransformeerd. Meer en meer werden scholen van de bestuurders, zeker in de afgelopen decennia waarin marktdenken en new public management het denken en doen van bestuurders sterk beïnvloedde.

Ondertussen gaat de transformatie van het bestel gewoon door. Zo leidde de wettelijk verplichte scheiding van bestuur en intern toezicht tot de komst van interne toezichthouders. Op papier lijkt dat een logische ontwikkeling – “overal” is immers een scheiding van bestuur en toezicht, dus waarom ook niet in het onderwijs? Maar wat is nu precies de opdracht van die interne toezichthouders? Moeten ze al te marktgerichte bestuurders in het gareel te houden? De ontsporingen die er her en der zijn geweest, maken duidelijk dat ze daar lang niet altijd in slagen. Romantici onder ons denken dat het interne toezicht kan zorgen voor het herstel van de verbinding die scholen vroeger hadden met een levensbeschouwelijke achterban, namens wie zij toezicht houden. Behoorlijk virtueel, want bestaat die achterban nog wel?

En er gebeurt nog iets anders: toezichthouders zijn doorgaans mensen die in hun maatschappelijke loopbaan een zeker aanzien hebben verworven. Ze komen niet van de straat, om het zo maar even te zeggen, en dat willen ze ook graag zo houden. Dus zijn ze geneigd tot risicomijding, tot control. Dat kan zo ver gaan, dat ze de ruimte van het bestuur waarop ze toezicht moeten houden, zo klein maken, dat de toezichthouder feitelijk aan het besturen is en de bestuurder uitvoerend directeur is geworden. Op die manier hebben toezichthouders geen meerwaarde, maar hebben we er in onze scholen alleen maar een extra hiërarchisch niveau erbij gekregen.

Kortom, over dat toezicht in het onderwijs is nog wel het een en ander te zeggen en gelukkig ook te schrijven, zoals we dat hebben gedaan in het focusdeel van DNM 5.1 die begin maart verschijnt en gaat over governance: met analyses, interviews en columns geven de (gast)redacteuren een extra slinger aan de discussie over toezicht in het onderwijs.

Het magazinedeel voorafgaand aan het focusdeel bevat uiteenlopende artikelen. Jan Bransen bijvoorbeeld stelt Biesta’s heilige drie-eenheid – u weet vast wat ik daarmee bedoel, want wie is er niet into Biesta – op een doorwrochte en aanstekelijke manier ter discussie. Minstens zo interessant is vervolgens de kleine geschiedenis van de onderwijsjournalistiek, van de hand van Pieter Leenheer. Enzovoorts, enzovoorts. Heel veel mooie artikelen dus, die we kunnen brengen doordat steeds meer – nieuwe – auteurs de weg naar DNM weten te vinden. Daar zijn we als redactie heel blij mee. 

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: