DNM-Online Boeken en beschouwingen

Vooruitblik op DNM 9.3: Inspectie

Redactioneel

We moeten het nodig eens over de inspectie hebben
Tot zover hebben we het in DNM nog nooit uitgebreid over de inspectie gehad. Wel over intern toezicht, in DNM 5.1 (maart 2018) dat aan governance gewijd was. Maar over extern toezicht hadden we het tot dusverre hooguit zijdelings. Eigenlijk vreemd natuurlijk, want de inspectie vervult in het geheel van sturingsnetwerken waarmee onderwijs opereert, een behoorlijk belangrijke rol. Maar misschien speelt mee dat de inspectie van oudsher min of meer in het verborgene opereerde. Typerend lijkt me dat het zaakregister van Idenburgs fameuze Schets van het Nederlandse schoolwezen uit 1960 niet eens een lemma ‘inspectie’ bevat. In lijn daarmee waren lange tijd inspectierapporten niet openbaar en konden ze dus ook geen ophef in de media veroorzaken. Aan die onzichtbaarheid kwam pas in 1997 een eind, toen Trouw-journalist Marjan Agerbeek daar met een WOB-verzoek een eind aan wist te maken.

En nu inmiddels de inspectie in het volle licht opereert, merkt ook het veld dat het takenpakket van de inspectie een paar moeilijk verenigbare elementen bevat waardoor haar rol nogal eens wisselt. Ze moet namens de minister beoordelen of onderwijsinstellingen voldoen aan de wettelijke deugdelijkheidseisen, maar ook de kwaliteit bevorderen, en dat kan haaks op elkaar staan. Temeer waar inspecteurs dankzij artikel 23 waarin de vrijheid van onderwijs is geregeld, opereren in een nogal ingewikkelde context. Bovendien moet ze, wil ze ook maar enigszins geloofwaardig zijn, uiteraard onafhankelijk zijn. Maar ja, daar hebben bijvoorbeeld bewindslieden nogal eens moeite mee. En mutatis mutandis niet alleen die van onderwijs.

Maar hoe dat verder ook zij, dat complexe geheel maakt dat het takenpakket, zoals de Onderwijsraad in zijn recente advies Essentie van extern toezicht terecht schrijft, een voortdurend punt van discussie is. Er is bij mijn weten nog geen fatsoenlijke geschiedenis van de inspectie, maar mij lijkt dat die zou laten zien dat dat ook nooit anders is geweest. Toen in 1801 de Onderwijswet van kracht werd, moesten de toenmalige schoolopzieners klassikaal onderwijs bevorderen en erop toezien dat er geen godsdienst werd gegeven omdat de bekostigde scholen nu eenmaal openbaar waren. Twee taken die – zoveel zal duidelijk zijn – al in de loop van die negentiende eeuw aan discussie onderhevig zouden raken.

DNM 9.3: De inspectie
Nu het extern toezicht zich ontwikkelt in de richting van een bestuursgerichte aanpak omdat besturen nu eenmaal formeel de eerstverantwoordelijken zijn voor de kwaliteit van het onderwijs, heeft de minister de Onderwijsraad om advies gevraagd over het takenpakket van de inspectie. In Essentie van extern toezicht adviseert de raad om van de twee taken, kwaliteit beoordelen en kwaliteit bevorderen, prioriteit te geven aan beoordelen. In dat kader is dan wel belangrijk om nog eens goed te kijken naar de wettelijke deugdelijkheidseisen want die laten op dit moment teveel ruimte open voor interpretatie. En verder is belangrijk dat inspecteurs goed gaan kijken op de scholen en afdelingen want alleen zo kun je de besturen aanspreken op hun handelen.

Thema’s voor een tijdschrift plan je uiteraard lang van tevoren en het is altijd maar afwachten of wat je plant, zal sporen met de actualiteit. Maar een enkele keer lukt dat en met het komende nummer van DNM, dat net na de zomervakantie verschijnt, is dat het geval. Het themadeel van dat nummer is gewijd aan de Inspectie van het Onderwijs en daarin komt de betekenis van het advies van de Onderwijsraad uitgebreid aan de orde. Het advies zetten we onder andere af tegen de ontwikkelingen die zich de afgelopen jaren hebben voorgedaan in het inspectietoezicht en de ontwikkelingen die zich de komende jaren nog (kunnen) voordoen, iets waarover bijvoorbeeld enkele inspecteurs een beschouwing hebben geschreven.  

Verder hebben we in het themadeel uiteraard aandacht voor de relatie tussen intern en extern toezicht. Ook de interne toezichthouder heeft immers een belangrijke taak als het gaat over de onderwijskwaliteit en de vraag is, hoe voert hij (of zij) deze taak uit in samenwerking met de bestuurder? Daarnaast komt in een andere bijdrage aan de hand van onderzoek de vraag aan de orde wat de bestuurder doet met de opbrengsten van het inspectietoezicht en wat de impact hiervan is op de school. En nu we het toch over de bestuurder hebben: hoe ervaart zij (of hij) het inspectietoezicht? Overigens gaat het themadeel bepaald niet uitsluitend over de bestuurder. Zo komt vanuit een heel ander perspectief, aan de hand van een praktijkervaring de vraag aan de orde of het beoordelen van de kwaliteit op innovatieve scholen aan de hand van het inspectiekader wel toereikend is. En dat extern toezicht nog niet zo eenvoudig is, is niet iets typisch Nederlands, zoals onze Vlaamse correspondent Roger Standaert laat zien in zijn column over inspectietoezicht in internationaal perspectief.

Tot slot
Tussen dit e-magazine en het komende DNM-nummer gaapt een groot gat: de zomervakantie. Dat relativeert natuurlijk het belang van de bovenstaande vooruitblik. We kunnen moeilijk verwachten dat de lezer de hele vakantie lang verlangend uitkijkt naar het moment waarop de nieuwe DNM in de bus valt. En dat geldt natuurlijk al helemaal voor de lezers van dit e-magazine die (nog) geen abonnee zijn. Vandaar dat we, en vanaf heden wordt dat standaard, ongeveer tegelijk met de verschijning van de papieren versie van DNM een kort signalement sturen van de inhoud van het betreffende nummer naar alle e-magazine-lezers. Tot die tijd kunt u dus met gerust hart op uw welverdiende vakantie.

Pieter Leenheer
Redacteur DNM
pieter.leenheer@planet.nl

---

Geef hieronder uw reactie op dit nieuwsitem

Leave this one empty:

Naam:

E-mailadres:

Don't fill in data here:

Reactie:

Don't put anythin in here: