DNM-Online Boeken en beschouwingen

Wat zullen we met de kinderen doen?

Column

“Wat zullen we met de kinderen doen?”. Met die vraag daagt pedagoog Gert Biesta ons allemaal uit om opnieuw na te denken over waar wij voor staan als onderwijsprofessionals. Want wij kunnen het verschil maken voor de kinderen van nu. En dat is – naar mijn mening – wat de toekomst nodig heeft.

Onze opvattingen over onderwijs lijken steeds minder te passen bij de leerling in deze tijd. Niet omdat kinderen nu zo anders zijn, maar omdat de wereld zo veranderd is. Desondanks blijven we vasthouden aan onze gewoontes, aan wat we weten, aan wat ooit werkte, en aan hoe we denken dat het hoort.

Ook houden we nog steeds vast aan het abstracte idee van de ideaaltypische leerling: iemand die zich precies volgens de regels van het curriculum ontwikkelt, in een soort vacuüm, los van welke maatschappelijke ontwikkeling dan ook. Iemand die zich aanpast aan óns systeem met ónze doelstellingen. Die leerling bestaat niet. Volgens mij kunnen we het daar wel over eens zijn.

Is het niet tijd om los te komen van die verouderde opvattingen? Ik denk van wel. En laten we dan gelijk ook loskomen van de richtingen waarin de huidige samenleving ons trekt. Want hoezo moeten we mee in de prestatiedruk? Waarom accepteren we dat onze scholen volhangen met uitingen die kinderen aanzetten tot presteren, competitie en winnen? Waarom accepteren we dat onze kinderen thuiskomen met examenstress vanwege een enorme hoeveelheid aan vakken? Hoezo krijgt kwalificatie zoveel prioriteit ten koste van  persoonsvorming en socialisatie?

Oproep
Schoolleiders, ik doe een beroep op jullie: steek een stok tussen de spaken van het wiel der gewoontes. Doe het ánders, vanuit jullie verstand van zaken, jullie eigen inzicht, jullie vermogen om de situatie te lezen en de wil om tegen de stroom in te roeien.

Ik besef hoe ingewikkeld die oproep is. Elke leerling is immers anders. En wat werkt in de ene school, hoeft niet te werken in de andere. Zowel de structuur als de cultuur zijn zeer situationeel en context-gebonden. Ik vergelijk het weleens met het bulldozerspel op de kermis: daar gooi je muntjes in om er andere muntjes uit te schuiven. Maar elke keer gaat het anders dan je dacht: er verschuift wel van alles, maar meestal vallen die muntjes niet in je bakje. De werkelijkheid is ‘sociaal complex’.

Toch is jullie inzet hard nodig. Want we staan op een cruciaal moment in de geschiedenis. De grote problemen van onze tijd – eenzaamheid, ongelijkheid, energie, milieu, gezondheid, klimaatverandering, voedselzekerheid, financiële zekerheid – kunnen niet los van elkaar gezien en opgelost worden. Het zijn systeemproblemen, allemaal onderling verbonden en afhankelijk van elkaar.

Onze oude systemen schieten hierbij tekort. Onze kinderen worden opgeroepen om vooral ‘het beste uit zichzelf’ te halen, en dus niet uit het collectief. Individualisme en consumentisme staan voorop. Verschillen worden uitvergroot en de verbinding neemt af. We vallen elkaar aan als we het niet eens zijn in plaats van dat we kinderen het goede voorbeeld meegeven van hoe je constructief problemen vanuit verschillende perspectieven kunt zien en bespreken.

Scheppen we zo de leerruimte voor onze kinderen om zich te ontwikkelen tot de volwassenen die de toekomst nodig heeft? Het antwoord laat zich raden. Wij zijn aan zet om hier iets aan te doen! Ik schrijf hier wij, omdat ik mezelf als schoolleider van NSO-CNA daar ook door aangesproken voel.

Daadkracht
Aan daadkracht ontbreekt het niet. Bij NSO-CNA zien wij dat aankomend schoolleiders heel goed zijn in oplossingen bedenken – met de beste bedoelingen. Waar het nog weleens aan ontbreekt, is echter zicht op de grotere samenhang van vraagstukken, een systeemanalyse, en de verbinding van die vraagstukken met ontwikkelingen in de maatschappij.

Daarmee blijft de schoolleider een instrument van het systeem: iemand die het vaak wel beter wíl doen door gas te geven, maar daarmee het risico loopt om vooral nog harder tegen de muur te botsen.

Gelukkig zie ik óók vele voorbeelden van vele mensen die niet alleen sociale- en onderwijsvernieuwing bedenken – goed gebruikmakend van bestaande kennis en met durf om nieuwe wegen in te slaan – maar die dit ook vormgeven in hun scholen. Die met elkaar zoeken naar manieren om leerlingen hoop te geven op een betere toekomst. Dat stemt mij hoopvol. Van die voorbeelden kunnen we leren. Als we dat willen. Als we elkaar opzoeken en bereid zijn óm van elkaar te leren.

Dus waar sta jij, beste schoolleider? Of beter gezegd: wat ga jíj met de kinderen doen?

Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
b.schipmolder@nso-cna.nl